Theo BSCKII Nguyễn Thị Thu Phương – Trưởng khoa Sinh đẻ kế hoạch Bệnh viện Phụ Sản Hà Nội: ngay sau sinh 6 tuần, cơ thể phụ nữ đã có khả năng thụ thai trở lại. Vậy nên, nếu không sử dụng biện pháp tránh thai an toàn thì bạn rất dễ bị “vỡ kế hoạch”.
Khi có hoạt động tình dục trở lại và chưa muốn có thêm em bé nữa thì bố mẹ cần thực hiện các biện pháp tránh thai. Không có con số cụ thể quy định thời điểm bắt đầu quan hệ tình dục sau sinh, tuy nhiên khi giao hợp phải đảm bảo nguyên tắc: các vết thương do quá trình sinh nở đã lành, mẹ đã hết cảm giác đau và tâm lý mẹ hoàn toàn thoải mái.
Các vết thương do quá trình sinh nở bao gồm cả vết thương mổ lấy thai trên bụng, vết khâu tầng sinh môn và cả vết thương trong lòng tử cung do bánh nhau bong tróc ra sau sinh. Dấu hiệu cho biết các vết thương này đã lành đó là mẹ không còn đau, vết mổ hay vết khâu khô và không còn thấy sự xuất hiện của sản dịch.
Các biện pháp tránh thai nào có thể áp dụng cho sản phụ đang nuôi con bằng sữa mẹ? Trong giai đoạn nuôi con bằng sữa mẹ: tránh thai bằng cho con bú vô kinh, bao cao su, dụng cụ tử cung (vòng), que cấy tránh thai, thuốc tiêm tránh thai và thuốc viên tránh thai là các phương pháp có thể được áp dụng
1.Tránh thai bằng phương pháp vô kinh
Phương pháp vô kinh cho con bú (LAM) là một kỹ thuật giúp kiểm soát tình trạng sinh sản tự nhiên dựa trên tình hình thực tế của quá trình tiết sữa (sản xuất sữa mẹ) và các yếu tố gây ra vô kinh (thiếu kinh).
Các nghiên cứu đã xác nhận rằng những phụ nữ nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn suốt ngày đêm và những người chưa bắt đầu hành kinh sau kỳ sinh nở thì sẽ rất khó có thai trong sáu tháng đầu sau khi sinh. Việc cho con bú sẽ là yếu tố cản trở việc giải phóng các hormone cần thiết để kích hoạt quá trình rụng trứng. Vì vậy, bạn càng cho con bú nhiều, bạn càng ít có khả năng rụng trứng trong giai đoạn này.
Phương pháp này có ưu điểm là đơn giản, dễ thực hiện, không có tác dụng phụ, chi phí không cao, không ảnh hưởng đến hoạt động quan hệ tình dục, và hơn nữa nó không ảnh hưởng đến nguồn sữa mẹ cho con và cả sức khoẻ của người mẹ.
2. Đặt vòng tránh thai nội tiết tố (IUS)
Hiện nay, đã có vòng tránh thai thế hệ mới chứa nội tiết. Đây là loại vòng được biết đến với nhiều ưu điểm. Ngoài tác dụng tránh thai, nó còn được sử dụng như là phương pháp điều trị duy trì đối với những trường hợp rong kinh rong huyết, cường kinh, bảo vệ nội mạc tử cung…
Trước khi lựa chọn đặt vòng chị em nên thăm khám phụ khoa để loại trừ viêm nhiễm
Vòng tránh thai chứa nội tiết
3. Dùng vòng tránh thai không chứa nội tiết tố (IUD)
Một số vòng tránh thai đồng không có nội tiết tố. Nhưng vòng tránh thai loại này có thể làm cho bạn bị ra nhiều khi hành kinh hơn bình thường. Đôi khi nó có thể gây đau đớn hơn rất nhiều.
4. Sử dụng bao cao su nữ, nam
Đây là phương pháp đơn giản, dễ thực hiện, phổ biến và mang lại hiệu quả tránh thai rất cao. Bao cao su nữ có hình dáng như một chiếc nhẫn kèm túi, được đặt ở bên trong âm đạo.Nó sẽ ngăn cản giữ tinh dịch lại trong khi giao hợp, không cho tinh binh tiếp xúc với trứng, từ đó ngăn ngừa việc thụ thai. Ngoài ra, dùng cách tránh thai sau sinh này còn giúp tránh được các căn bệnh lây qua đường tình dục.
Hướng dẫn sử dụng bao cao su nữ
5. Sử dụng thuốc tránh thai hàng ngày
Thuốc ngừa thai chỉ chứa progestin: Có thể bắt đầu uống ngay sau sinh, bất kể bạn có nuôi con bằng sữa mẹ hay không. Progestin không ảnh hưởng đến sự sản xuất sữa mẹ.
- Thuốc ngừa thai phối hợp 2 hormone estrogen và progestin: Thời điểm bắt đầu sử dụng thuốc phụ thuộc vào việc bạn có nuôi con bằng sữa mẹ hay không:
- Nếu không nuôi con bằng sữa mẹ: bạn có thể bắt đầu uống thuốc tránh thai sau sinh 21 ngày.
- Nếu nuôi con bằng sữa mẹ không hoàn toàn: có thể bắt đầu uống thuốc sau 6 tuần.
- Nếu nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn: bạn nên bắt đầu uống thuốc sau 6 tháng.
Thuốc ngừa thai phối hợp có liên quan đến nguy cơ đột quỵ và nhồi máu cơ tim, do đó nó không được khuyến cáo sử dụng đối với những trường hợp sau:
- Phụ nữ trên 35 tuổi và có hút thuốc lá.
- Có bệnh tăng huyết áp
- Tiền căn đột quỵ, nhồi máu cơ tim hoặc thuyên tắc tĩnh mạch sâu.
- Tiền căn đau đầu migraine
- Có bệnh lý ung thư vú hoặc tiền căn ung thư vú.
6. Tiêm thuốc ngừa thai
Thuốc tránh thai dạng tiêm là một dạng khác của thuốc viên tránh thai hormone. Thuốc tiêm có tác dụng kéo dài trong nhiều tuần hơn so với thuốc viên uống.
Những thuốc dạng tiêm này được tạo thành từ một loại hormone tương tự như progesterone. Depo-Provera và Noristerat là đại diện cho dòng thuốc tiêm tránh thai này.
Hai thuốc trên sẽ được tiêm vào cơ sâu thường là cơ mông. Trong khi thuốc Sayana Press dùng đường tiêm dưới da, thường là vùng bụng hay mặt trước đùi.
Depo-Provera và Sayana Press có tác dụng tránh thai trong 13 tuần, Noristerat có thể tránh thai trong 8 tuần. Thuốc tiêm cần được tiếp tục chích đúng thời gian để duy trì tác dụng tránh thai.
Đối tượng lựa chọn sử dụng tiêm thuốc tránh thai nên là phụ nữ trên 35 tuổi và đã có đủ con vì khả năng hồ phục sinh sản sau khi tiêm sẽ lâu hơn so với cây que tránh thai
7. Dùng màng chắn âm đạo và mũ chụp tử cung
Màng chắn được thiết kế hình vòm, nông, vành dẻo làm bằng latex và được đặt vào âm đạo, bao lấy cổ tử cung. Nguyên tắc tránh thai của phương pháp này đó là ngăn cho tinh trùng gặp trứng.
Mũ chụp cổ tử cung là dụng cụ làm từ bao cao su mềm, giống như lớp màng mỏng hình mũ, kích thước nhỏ hơn màng ngăn âm đạo, được đặt sâu trong âm đạo và chụp lấy cổ tử cung.
Mũ chụp cổ tử cung có nhiều kích thước khác nhau với đường kính là 21, 23, 25, 27, 29 (mm). Phía dưới nắp chụp được tráng chất tiệt trùng.
Sau khi đặt vào âm đạo, sẽ ngăn cản tinh trùng xâm nhập vào tử cung và ống dẫn trứng, đạt được hiệu quả tránh thai lên tới 48 tiếng.
Mỹ chụp tử cung
Hạn chế của cách tránh thai sau sinh này đó là không ngăn được sự lây nhiễm bệnh qua đường tình dục. Bất tiện khi sử dụng vì phải đặt vào, lấy ra mỗi lần quan hệ, dễ gây nhiễm trùng đường tiểu…
8. Cấy que tránh thai sau sinh
Là phương pháp ngừa thai tạm thời có hiệu quả cao nhất cho đến hiện tại. Que tránh thai chứa nội tiết (etonogestrel) được cấy dưới da và có tác dụng ngừa thai trong 3 năm. Sau 3 năm hoặc sau khi tháo que cấy, hoạt động của cơ quan sinh sản sẽ nhanh chóng phục hồi và bạn có thể mang thai lại ngay sau đó. Sau khi sử dụng que cấy tránh thai, bạn có thể gặp phải một số thay đổi trong tính chất kinh nguyệt như hành kinh kéo dài, ra huyết nhiều hơn hoặc ít hơn bình thường, đôi khi có xuất huyết giữa chu kỳ hoặc vô kinh. Một số tác dụng phụ khác có thể gặp như đau đầu, thay đổi tâm trạng. Các tác dụng phụ sẽ tự ổn định và thường hết sau vài tháng..
9. Thuốc diệt tinh trùng
Là những loại chất có tác dụng hoá học để diệt hoặc làm mất khả năng di chuyển của tinh trùng. Ngoài ra nó có tác dụng như một dung môi tạo nên màng chắn, hoặc tạo bọt nhằm đẩy tinh trùng ra xa cổ tử cung.
Các chất thường dùng: acid lactic, nicoceptin, nonoxynol 9, Chlorure benzalkonium (Pharmatex). Thuốc phải đảm bảo diệt tinh trùng nhanh, không gây cảm giác khó chịu, không làm giảm khoái cảm. Thuốc được sản xuất dưới dạng kem, nhũ tương, viên đạn, viên sủi bọt, loại khí dung sủi bọt để đạt vào âm đạo.
Trước khi giao hợp 5 phút đặt hoặc bơm thuốc vào âm đạo, thuốc chỉ tác dụng trong vòng 1 giờ. Nhược điểm là gây nóng âm đạo, mỗi lần giao hợp phải đặt thuốc lại.
Tỷ lệ thất bại khoảng 10%. Nên kết hợp thuốc diệt tinh trùng với một trong các tránh thai khác kết quả tránh thai sẽ cao hơn.
10. Miếng dán tránh thai sau sinh
Không phải là phương pháp phổ biến, tiềm ẩn khá nhiều nguy cơ. Nhưng do sự tiện dụng nên nhiều chị em vẫn sử dụng miếng dán để tránh thai.
Miếng dán tránh thai có kích cỡ khoảng 4,5cm, khá mỏng và được dán vào vùng bụng, lưng, mông hoặc bắp tay. Chúng sẽ ngăn cản sự rụng trứng bằng cách phân phối hai hormone tổng hợp là progestin và estrogen vào cơ thể người phụ nữ.
Nếu cần tránh thai khi cho con bú, bạn nên chờ khoảng 6 tuần mới sử dụng miếng dán. Bởi nó có thể làm giảm số lượng, chất lượng sữa mẹ. Dùng miếng dán tránh thai cũng gây ra khá nhiều tác dụng phụ như đau đầu, đau ngực, ra máu âm đạo bất thường…
Đặc biệt, một số nguyên cứu cho thấy miếng dán tránh thai có thể làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch, máu vón cục. Bởi vậy, tốt nhất bạn hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng phương pháp này.
11. Triệt sản (thắt ống dẫn trứng hoặc thắt ống dẫn tinh):
Đây là một phương pháp ngừa thai vĩnh viễn, có hiệu quả ngừa thai cao. Bạn có thể lựa chọn triệt sản nếu vợ chồng không có kế hoạch sinh thêm con trong tương lai. Triệt sản có thể thực hiện sau sinh hoặc thắt ống dẫn trứng trong khi mổ lấy thai.
Tham khảo bảng giá các biện pháp tránh thai thực hiện tại Bệnh viện Phụ Sản Hà Nội: Xem tại đây
Thu Linh - Tổ Truyền thông